We moraliseren te vroeg in Nederland. Dat was mijn conclusie de afgelopen week na twee debatten over uiteenlopende onderwerpen. Afgelopen donderdag organiseerde Stichting Waterland met GroenLinks Amsterdam een discussie over de tegenstelling ‘Individualisme versus Gemeenschapsdenken’. Een interessante discussie, maar wat me opviel was dat de discussianten op het podium, individualistisch of communitaristisch, over elkaar heen duikelden om hun afkeur over van alles en nog wat uit te spreken. Over het liberale prostitutiebeleid bijvoorbeeld werden harde noten gekraakt. Over een ander onderwerp, de verwerpelijkheid van de campagne voor orgaandonatie met erotische ondertoon was Groen Linkser Jos van der Lans het helemaal eens met Joop Atsma. En Van der Lans gruwelde helemaal van de orgaandonatieshow van BNN (dat was dus nog voor bekend werd dat die hele show één grote stunt was). Van der Lans riep de zaal zelfs nog op om vooral geen lid van die verderfelijke omroep te worden. Op de een of andere manier moest ik denken aan de confessionele zuil in de jaren ’60 die het haar leden nog verbood om lid van de VARA of de VPRO te worden. In het ‘panel’ van de discussie bevond zich Evelien Tonkens, bekend van het moraliseren met ‘zelfspot’ waar ik al eerder over geschreven heb. Ik had echter niet het gevoel dat er in deze hele discussie, bij Tonkens en bij niemand, er sprake was van enige zelfspot. Prostitutie is abnormaal, porno werd in een negatieve context genoemd, eigenlijk was de afbeelding van seks in de media in het algemeen slecht. Lekker vrijzinnig daar, bij GroenLinks.
In dat opzicht was het debat over internetporno waar ik gisteren in Paradiso bij aanwezig was verfrissend. Hier waren verschillende deskundigen aanwezig die daadwerkelijk onderzoek hadden gedaan naar seksculturen op internet. Het ging eigenlijk maar weinig over de commerciële mainstream porno. Aandacht was er vooral voor de ‘realcore’ porno op internet, de praktijk van ‘sexblogging’ waarin gewone mensen erotische foto’s van zichzelf op internet publiceren voorzien van persoonlijke informatie (niets geen ‘lege’ blik of siliconen, maar een persoon: het seksobject is subject geworden), voor alternatieve pornografie, gratis pornografie en voor het feit dat voor elke ‘afwijking’ van de mainstream wel een site te vinden is: voor liefhebbers van veel schaamhaar bijvoorbeeld, of van pret met menstruatiebloed. Tegenwoordig schijn je dat als intellectueel allemaal verwerpelijk te moeten vinden (seks zou immers weer haute couture moeten worden!), maar ik vind het eigenlijk prachtig dat internet het mogelijk maakt om aan de mainstream te ontsnappen. Wat is er mis met seksueel non-conformisme? Waarom staat iedereen toch in vredesnaam zo snel met zijn oordeel klaar?
Wat ik bepleit is geenszins een terugkeer naar een jaren negentig-achtig liberaal beleid van ‘tolerantie’. Dat liberalisme ademde vooral onverschilligheid. Gewoon wegkijken van wat anderen aan het doen zijn. Die onverschilligheid is niet eens zoveel veranderd. Nog steeds interesseert het ons niet wat de ander doet. Alleen nu hebben we er wel meteen een oordeel over. Zouden al die anti-porno feministen weten welke variëteit aan seksbelevingen (ook niet commercieel) er op het internet te vinden zijn? Enig veldonderzoek is nuttig, dunkt me. Laat ze praten met de mensen die verschillende soorten pornografie maken en consumeren. Al die mooie woorden over zelfspot en zelfrelativering storen mij nu: men is vooral bezig met de eigen houding, in plaats van met het onderzoek naar wat er in werkelijkheid met de ander gebeurt, naar normen en waarden die misschien veranderen en die door verschillende mensen verschillend beleefd worden. Wat nodig is, is simpelweg een uitstel van het eigen oordeel en een open mind voor de ander. Dat betekent niet dat je niet mag oordelen. Maar een oordeel zonder dat daaraan een gedegen onderzoek en een oprechte interesse is voorafgegaan, is waardeloos.
In de prostitutie-discussie is eigenlijk alleen Karina Schaapman een serieuze ervaringsdeskundige. Maar een relatief nieuw fenomeen als vrijwillige sekswerkers via internet (niet via een pooier of escortbureau) behandelt zij niet. Vrijwillige prostitutie via internet is een van de dingen die gisteren door Audacia Ray (zelf een professioneel sekswerker) tijdens de netporn conferentie werd besproken. Hoewel de onvrijwilligheid van veel prostituees op dit moment zeker een groot probleem is vraag ik me af of dit niet een voorbijgaande zaak is in de netwerksamenleving die aan het ontstaan is. Het is daarom onnodig om een oordeel uit te spreken of prostitutie ‘normaal’ is of niet. Het gaat om het bestrijden van dwangpraktijken. En dat geldt ook voor porno.
Tenslotte moeten we ook durven om naar de positieve, emancipatoire kant van internetseksualiteit te kijken. De niet-commerciele pornografie op internet is juist een manier om aan de dwingende, object-makende mainstream porno te ontkomen en je daar tegen te verzetten. Feministen en linksliberalen zouden zich dat moeten realiseren.
Dylan van Rijsbergen 