Afgelopen donderdag sprak ik in het kader van het VU-podium met Stine Jensen over ‘Jarretelfilosofie en de pornoficatie van de samenleving’. Het debat vond plaats in het Parooltheater, een piepkleine ruimte in het centrum van Amsterdam, dichtbij de Nes. Een hevige discussie werd het niet, ook omdat zij en ik het op veel gebieden met elkaar eens waren.
Het enige twistpunt dat we hadden ging over strategie. Ik heb me (ook op dit weblog) afgevraagd of het opportuun is om in deze tijd van christen-sociaaldemocratische samenwerking (neem nou Balkenende IV) steun te geven aan een partij die seksualiteit –zolang deze niet ingezet wordt voor de voortplanting – veroordeelt. Een partij die praat over de volwaardige plaats in de samenleving van vrouwen en die hen niet als lustobject wil zien. Maar we weten allemaal wat die volwaardige plaats van de Christenunie is. Precies, achter het aanrecht. We weten ook dat de nadruk bij de Christenunie in het woord lustobject ligt bij lust en niet bij object. Vrouwen zijn immers voor hen wel object van allerlei traditionele onderdrukkingsstrategieën, waaronder de vrouw als dienstbaar aan de man, in een zorgende rol en als baringsmachine.
Laat ik die avond nu behoorlijk zenuwachtig zijn geweest, zeker aan het begin. Het was immers mijn eerste publieksoptreden. De presentator, Koos Neuvel, vroeg mij of de Christenunie een ‘besmette partij’ was. Ik was op dat moment niet scherp genoeg om de suggestieve vraag te negeren. Natuurlijk is de Christenunie niet besmet, maar als je het hebt over politieke strategie, dan is het ontzettend belangrijk om te weten waar je je pijlen op richt en welke coalities je smeedt. Jensen gaf aan dat je het best op bepaalde onderdelen eens kan zijn met een partij als de Christenunie zonder daarbij meteen hun hele gedachtegoed te ondersteunen. Ze gaf daarbij een voorbeeld: ook Wilders kon ze ondersteunen met zijn kritiek op de dubbele nationaliteit, zonder het meteen met al diens denkbeelden eens te zijn. Achteraf vind ik dat een heel raar voorbeeld: als je gelooft dat een dubbele nationaliteit laakbaar is bij politici, dan leg je een enorm gewicht op een eenzijdige loyaliteit jegens de eigen natie zonder daarbij de democratische waarde van het schipperen tussen meerdere loyaliteiten te erkennen. In dat opzicht is die dubbele nationaliteit juist tekenend voor het gedachtegoed van Wilders en haal je zijn gedachtegoed als een Trojaans Paard binnen door deze stelling te onderschrijven.
Als we het echter hebben over bimbo-billboards dan moet ik toegeven dat de kwestie wat genuanceerder ligt. Hoewel ik vind dat links-angehauchte mensen (en zeker feministen) zeer voorzichtig moeten zijn in het steunen van de Christenunie in wat voor politieke acties dan ook, heeft Jensen wel degelijk een punt met haar aanval op de bimbocultuur. Sinds kort speel ik wel eens bimbo-bingo. Dat gaat zo: elke keer als je met de fiets, auto of openbaar vervoer van A naar B reist, tel je het aantal afbeeldingen (meestal in de zin van reclame, abri’s en billboards) dat je tegenkomt waarbij gebruik wordt gemaakt van geïdealiseerde afbeeldingen van vrouwelijk schoon. Vrouwen die dus enkel en alleen worden afgebeeld omwille van hun ‘sexy uitstraling’. Het is schokkend hoeveel je er tegenkomt, al is het maar tijdens je dagelijkse woon-werk verkeer.
Dat werd die avond ook duidelijk uit een reactie die uit het publiek kwam: iemand werkte bij een televisieprogramma waarbij de redactie volledig uit vrouwen bestond. Toch konden ze niet voorkomen dat de mannelijke eindredacteur altijd weer een ‘bimbo’ aan het programma toevoegde. De belangrijkste vraag die die avond naar voren kwam was waarom vrouwen dat allemaal lieten gebeuren. En wat doe je er dan aan? Daar kwam niet echt een bevredigend antwoord op. Jensen geloofde vooral in educatie en bewustwording. Dat is, nu ik er achteraf over nadenk, één ding, maar niet alles. Want het probleem is denk ik niet eens dat vrouwen zich niet bewust zijn van de kwalijke aspecten van de bimbocultuur. Het probleem is dat er een fatalistisch gevoel bestaat dat je er niets aan kan doen. Alleen door zowel collectieve als individuele actie kan de bimboïsering van het straatbeeld worden teruggedrongen. Dat betekent dat mensen risico’s moeten nemen, zich impopulair durven maken, ‘nee’ gaan zeggen. En dat is moeilijk, in een tijd dat velen door verregaande flexibilisering (zoals in de omroepwereld) worden teruggeworpen op zichzelf. Immers: je uit geen kritiek op het beleid van je werkgever, want dan vindt deze wel iemand anders.
Het grootste deel van het debat ging dan ook over beeldvorming van vrouwen en minder over pornoficatie. Misschien moeten we die term maar gewoon afschaffen. In tegenstelling tot aanhangers van de Christenunie heb ik helemaal niets tegen seks en zelfs niet tegen porno. Ik heb wel wat tegen een cultuur waarin vrouwen als object worden gebruikt. In dat opzicht is er weinig verschil tussen het beeld van een bimbo of het ideaal van de christelijke fulltime huismoeder. Beide moeten we bestrijden. En we moeten ons hoeden voor de verkeerde allianties.
Dylan van Rijsbergen 