Female Chauvinist Pigs

Op dit moment staat het boekje Female Chauvinist Pigs van de Amerikaanse schrijfster Ariel Levy breed in de belangstelling. Er is geen krant die er geen artikel aan heeft gewijd, geen actualiteitenrubriek die er geen aandacht aan heeft besteed. Wat is een Female Chauvinist Pig (FCP) volgens Ariel Levy? Simpelweg: een vrouw die zich gedraagt als een Male Chauvinist Pig. Een vrouw die neerkijkt op andere vrouwen, die misschien zelf de playboy leest, die gelooft dat het bevrijdend kan zijn om zichzelf als mannelijk seksobject uit te dossen, die bijvoorbeeld een cursus paaldansen doet en die haar schaamhaar wegscheert. Al die details die ik hier noem, hebben volgens Ariel Levy te maken met een bimbocultuur waarin de meest platte porno hip is geworden. Dingen die voorheen behoorden tot de viezige, vulgaire kiosk, tot de bovenste plank van de videotheek of achter rood verlichte ramen zijn nu mainstream, sterker nog: worden gezien als bevrijdend, feministisch, onafhankelijk,

Levy ziet deze cultuur als een vorm van ‘oomtommen’. Oom Tom, de beroemde slaaf uit het boek van Harriet Beecher Stowe, De negerhut van Oom Tom, is iemand die zijn onderworpen positie geïnternaliseerd heeft. Om te kunnen overleven in een tijd dat zwarte mensen in de Verenigde Staten nog als slaven werden gehouden, is Oom Tom echt gaan geloven dat hij het bezit is van zijn meester. Zelfs al zou je Oom Tom bevrijden, dan zou hij toch niet weglopen. De FCP is een vrouw die zich zo heeft aangepast aan een mannenwereld dat ze bijna een man is geworden. Daarom haalt Levy ook vooral succesvolle zakenvrouwen aan als voorbeelden van FCP’s. Haar kritiek is echter dat je jezelf nooit helemaal bevrijdt als je je als vrouw als man gaat gedragen. Je blijft namelijk altijd een vrouw. En je helpt andere vrouwen er ook niet echt mee door je zo uit te laten.

Ik geloof inderdaad dat Levy hier een punt heeft. FCP’s bestaan wel degelijk en dat doet de vrouwenemancipatie geen goed. Willen vrouwen zich werkelijk kunnen emanciperen dan zouden ze dat op hun eigen voorwaarden moeten doen en niet door hun eigen sekse te vernederen of zelfs te haten. Toch zijn er enige kanttekeningen bij het betoog van Levy te plaatsen. Levy heeft soms teveel de neiging om allerlei keuzes die vrouwen maken en gedrag dat ze vertonen enkel en alleen in de context van de vrouwenemancipatie te bezien. In haar ogen is de tegenstelling tussen man en vrouw, de strijd van vrouwen tegen het patriarchaat, primair. Andere maatschappelijke tegenstellingen, die ook heel goed bepaalde keuzes kunnen verklaren, laat zij buiten beschouwing.

Een vergelijking met het marxisme is op zijn plaats. Marxisten geloven ook dat er een primaire tegenstelling in de samenleving aanwezig is: die tussen de Bourgeoisie en het Proletariaat. Dat zijn een heel ander soort klassen dan de sociale klassen die sociologen gebruiken. Die zijn eerder gelaagd opgebouwd, van onderklasse en middenklasse tot de hogere klassen. Voor een marxist zijn er uiteindelijk, in laatste instantie, maar twee klassen en die zijn hoe dan ook, altijd, in strijd met elkaar. Alle andere vormen van tegenstellingen zijn inferieur daaraan of gaan erin op: de tegenstelling tussen de seksen, de tegenstelling tussen het Westen en de rest van de wereld, de tegenstelling tussen homo’s en hetero’s, tussen conservatieve en progressieve waarden enz. Een groot probleem van dit gedachtegoed, dat alles terugbrengt naar de klassenstrijd, is dat het verlammend werkt. Alsof alle andere tegenstellingen in de samenleving even kunnen worden opgeschort tot de onvermijdelijke revolutie aanbreekt. Het klasse-essentialisme maakt het marxisme eendimensionaal.

Eenzelfde fout lijken de nieuwe feministen (evenals de oude) weer te maken, maar nu met de seksestrijd als primaire maatschappelijke tegenstelling. Een voorbeeld: van een vriendin van mij hoorde ik een tijdje geleden dat zij met veel plezier een cursus paaldansen deed. Na het lezen van het boek van Ariel Levy heb ik nagedacht in hoeverre zij nu dus een FCP genoemd zou moeten worden. Op het eerste gezicht zou je het wel zeggen: ze maakt zichzelf tot seks-object voor mannen. Ze voert een toneelstukje op dat rolbevestigend werkt. Maar ik ken deze dame goed en weet dat zij dat absoluut niet zo voelt. Zij houdt haar hele leven al van dansen en kan dat ook goed. Ze houdt ook van aandacht. En ze houdt ervan om te koketteren met stoute dingen. Niet om in een mannenwereld in de smaak te vallen, absoluut niet. Eerder omdat ze door haar moeder in een bekrompen conservatief milieu is opgegroeid en ze alles aangrijpt om zich daartegen af te zetten. En of ze dat nu doet met paaldansen, door middel van druggebruik of met vriendjes uit het ‘verkeerde’ milieu, dat is haar een en hetzelfde. Wie zijn dan de feministes om haar te veroordelen? Laat haar toch haar eigen strijd!

Los daarvan zijn er natuurlijk wel genoeg vrouwen die zichzelf en de eigen sekse wel degelijk weinig goed doen door mainstream mannelijke normen over te nemen. Het is daarom heel goed dat het debat over dit onderwerp gevoerd wordt. Er zijn echter meer tegenstellingen in de samenleving, meer gevechten die gevoerd moeten worden. Een gevecht tegen de nieuwe bekrompenheid bijvoorbeeld. Zowel van de nieuwe fanatieke christenen als de dubbele seksuele moraal die veel anderen er op na houden. Aan de ene kant worden we via de media met seksuele prikkelingen bekogeld, aan de andere kant zijn we steeds banger geworden om werkelijk over seksualiteit te praten. Daarover later meer.