Wat is er zo leuk aan biologisch voedsel? Behalve dat het jeeen goed gevoel geeft, is het ook zo lekker herkenbaar. In mijn omgeving zijn velen te druk om naar een echte natuurwinkel te gaan. De meesten halen hunbiologische kaas, groenten, eieren en vlees dan ook gewoon bij de supermarkt. Veelkeuze heb je dan niet. Van kaas heb je bijvoorbeeld bij de Appie de jonge ensoms de belegen versie. Al die andere variëteiten, van jong belegen tot oud,ontbreken. De keuze is beperkt. Heerlijk!
In een tijd dat de markt voortdurend streeft naar maximeringvan keuzevrijheid voor de consument, waarin het ene na het andere overbodige productwordt ontwikkeld en in de schappen staat te glimmen, is het een fijn gevoel omje maar tevreden te moeten stellen met wat de pot schaft. Daarnaast schept hetook nog eens een fijne band om die kaas ook bij je vrienden te zien staan. De herkenbaarheidgeeft een gevoel van verbondenheid: wij biologische kaas-eters horen bijelkaar.
De Franse structuralist Lévi-Strauss heeft al eens opgemerktdat allerlei handelingen die mensen verrichten niet alleen een functionele betekenishebben, maar ook een symbolische. Je eet die kaas niet alleen omdat je hemlekker vindt of omdat je gelooft in biologisch eten. Je eet hem ook als eenvoortdurende bevestiging van je eigen identiteit als onderdeel van een groep of–zoals dat tegenwoordig heet- leefstijl. Het belang van herhaling, van ritueel,in onze dagelijkse communicatie wordt maar al te vaak onderschat. We zijn nietallemaal individuele, authentieke consumenten. We maken deel uit van allerlei ‘lichte’gemeenschappen waar we soms bewust, maar meestal onbewust in terecht zijngekomen. Het voelt lekker, fijn en geborgen om tot zo’n gemeenschap te kunnenbehoren.
Mensen streven er eerder naar te behoren tot een selectesociale subgroep dan naar volledige individuele ontplooiing. Jezelf op een fijnmanier kunnen ontwikkelen is vaak een kwestie van domweg de juiste groepvinden, waarbinnen je je gelukkig voelt. Binnen een sfeer van warmte engeborgenheid kun je je stapsgewijs, op een veilige manier verder ontwikkelen.Die sfeer wordt opgeroepen door talloze symbolen, bewuste en onbewuste rituelenen vooral ook door beperking. Symbolische structuren verliezen namelijk hunwaarde als er teveel verschillende vormen van zijn. Als biologische kaas inhonderd verschillende smaken beschikbaar is, dan verliest het zijn herkenbaarheiden dus zijn samenbindende kracht.
In onze zoektocht naar nieuwe structuren is het dus eeneerste stap om de liberale obsessie met ‘functie’ af te leren. De filosoof Adornosprak al van de ‘instrumentele rationaliteit’ van het Verlichtingsdenken, deneiging om alle handelingen af te rekenen op hun nut en hun doel. Sommige actieshebben op zichzelf weinig nut, maar ontlenen hun betekenis eraan dat ze onderdeelzijn van een repetitieve structuur, een ritueel van herhalingen. Denk aan de verliefden die het niet moe worden om hetzinnetje ‘ik hou van jou’ telkens maar weer opnieuw uit te spreken. Na de eerste maalverliest de uitspraak zijn performatieve betekenis, maar als onderdeel van degemeenschap-van-twee, van het zelf-bevestigende discours van het samen-zijn,heeft de uitspraak wel degelijk betekenis.
Rituelen, symboliek: ze geven houvast in onzekere tijden van neoliberalisme en globalisering. Laat de ‘kosmopolitische’ dromers maar denken dat het tijdperk van ongeremde vrijheid is aangebroken. Wie heeft er om die ongeremde vrijheid gevraagd? Laat mij maar met dat stukje biologische kaas. De belegen versie, voor de variatie?
Dylan van Rijsbergen 
Volgens mij val je nu juist in de commerciële val. Het is waar Naomi Klein ook al op wees in No Logo. De marketing machine zal elke radicale tegenbeweging brengen tot een soort perverse ‘synthese’ waarbij de claim van uniciteit van die tegenbeweging wordt geadopteerd om meer te verkopen.
Zo ook met jou biologische kaasje dat zo maagdelijk lijkt te zijn in een wereld van bevlekte productdifferentiatie. Helaas het biologische label zelf is de differentiatie! Jouw ‘bonding’ met de bio-kaas mensen is exact hetzelfde als de komijne kaas club. Je bent gewoon gevoelig geweest voor de ‘biologisch is eigenlijk heel logisch’ reclame. Dat heeft niks te maken met het simpele keuzepalet.
Jouw bio-kaas identiteit is aangepraat.
En laten we eerlijk zijn, die Sovjetburgers die na 5 uur in de rij, hun portie Kolchoz-kaas kochten, hadden vast niet het gevoel van geborgenheid als ze bij al hun vrienden, collega’s en volstrekt onbekenden exact dezelfde sovjetzuivel op de ontbijttafel troffen. Prima dat je behoefte hebt aan rituelen en symboliek, mensen hebben dat nodig, maar vergeet nooit dat ze voor het grootste deel ook verzinsels zijn gemaakt om je te sturen!
Wat een marxistische analyse broer konijn. Natuurlijk heb je gelijk, ook de biologische waren worden als een kapitalistisch product op de markt gebracht. Dat neemt niet weg dat de producten wel degelijk minder schade toebrengen aan het milieu, dat ze wel degelijk onderscheidend zijn en dat er wel degelijk beperkte keuze is. En dat je er wel degelijk zelf voor kan kiezen.
En over die sovjet kazen.. een paar jaar geleden was de ‘Ostalgie’ erg populair in Duitsland na het succes van de film ‘Goodbye Lenin’. Velen verlangden in de voormalige DDR toch terug naar het merk augurken en andere producten uit die tijd.. warm, geborgen, herkenbaar.
Maar dit is zeker geen pleidooi voor communistische beperking. Wel een kritiek op de moderne, consumentistische overdaad. Als we alles kunnen kiezen, blijft er uitiendelijk niets over om van te houden.