Liefde’s waarheid (3)

Tenslotte wil ik nog wat uitweiden over de liefde als simulacre. We hebben het dan over een valse liefde, een inbeelding die we aanzien voor waarheid, maar die dat niet is. Ook hierbij is het weer nuttig om Badiou te raadplegen. In zijn boek De ethiek heeft Badiou het over een simulacre binnen het waarheidsdomein van het politieke.

Het gaat dan specifiek om de ‘revolutie’ van de nationaalsocialisten in Duitsland in 1933. Deze had heel veel kenmerken van het een ‘echte’ revolutie, zoals de breuk met de bestaande orde, massa-bijeenkomsten, dictatoriale regeerstijl, de verheerlijking van de arbeider enz. Maar deze ‘revolutie’ verschilt volgens Badiou van andere, echte revoluties (1792, 1917) doordat het evenement geen universele pretenties had, maar slechts extreem particularistisch was. Het ging om het Duitse Volk, de Ariers en niet om de mens als universeel wezen. Door die nadruk op het particuliere van de bestaande situatie (i.p.v. een evenement dat altijd een ‘teveel’ is binnen de huidige situatie en deze daardoor drastisch verandert) bleef de nationaalsocialistische revolutie een gevaarlijk simulacre. Een simulacre dat veel intellectuelen, zoals Heidegger, tot steun verleid heeft.

Terug naar het domein van de liefde. Als we de vergelijking doortrekken, hoe definieren we dan een simulacre binnen de liefde? Kun je binnen de liefde ook praten over een situatie waarin niet het universele van het evenement, de ontmoeting, maar het particuliere van de bestaande toestand zich als simulacre voordoet? Wel degelijk: het is de gebeurtenis waarbij iemand niet geheel open staat voor de singulariteit van de nieuwe liefde, maar op basis van een vooraf bepaald verwachtingspatroon de liefde aangaat. De bedoeling is dan niet om tot een waarheidsproces te komen, waarbij beide partners gelijkwaardig nieuwe inzichten opdoen, maar om een situatie uit het verleden weer terug te doen keren. In zo’n situatie is er altijd sprake van behoud en vaak ook angst. Men wil het bestaande niet los laten terwijl juist liefde, net als een revolutie, zowel volledig destructief als constructief is. Echte liefde zorgt dat je alles in je leven totaal opnieuw gaat beschouwen.

Dit houdt ook in dat de moderne ideologie over liefde, waarin deze als ondergeschikt beschouwd wordt, als het ware simulacra stimuleert. Het aantal scheidingen ligt niet voor niets zo hoog. Van mensen wordt geeist in de eerste plaats onafhankelijk, geemancipeerd en maatschappelijk geslaagd te zijn. De liefde doe je er dan maar even bij. Bij een dermate doorgeschoten individualisme wordt de waarheidsscheppende kracht van de liefde volstrekt genegeerd. Voor de ware liefde moet je je open stellen en alles opnieuw durven wegen.

Tenslotte: was de liefde van Spacey in American Beauty voor het cheerleader meisje nu echt of niet? Hoewel deze liefde maakt dat de hoofdpersoon zijn hele leven onder het vergrootglas wil leggen en wil veranderen, is de liefde denk ik niet echt. Spacey valt op een zeer geidealiseerde versie van het highschool-meisje. Zou de liefde leiden tot een gelijkwaardige relatie waarbij beide in een waarheidsproces terecht komen? Ik geloof het niet, hoewel het wel eventjes, heel even aan het einde van de film, zo lijkt. Maar dat is dan ook typerend voor een simulacre. Het lijkt net echt, maar is het niet.